ارزیابی کیفیت آب در پرورش طیور

مقدمه

آب یک ماده مغذی و ارزیابی کیفیت آب در پرورش طیور بسیار مهم و پراهمیت است. پرندگان بدون وجود آب نمی توانند به حیات خود ادامه دهند. آنها بدون استفاده از مواد مغذی می توانند برای مدت طولانی زندگی کنند اما آنها بدون استفاده از آب تنها برای مدت زمان کوتاهی به حیات خود ادامه می دهند.

با اینکه آب به عنوان یک ماده مغذی بسیار مهم در نظر گرفته شده است اما به طور دقیق نمی توان مقدار نیاز به این ماده مغذی را تعیین نمود. به طور کلی طیور براساس وزن می توانند دو برابر خوراک مصرفی خود از آب استفاده نمایند.

میزان مصرف آب در طیور در طی دوره تنش گرمایی به سهولت تا 4 برابر افزایش می یابد. با این حال تامین مقادیر مطلوبی از آب و همچنین دسترسی به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. اهمیت آب با کیفیت مطلوب همراه با تولید محصولات عاری از آنتی بیوتیک امری مهم و آشکار تبدیل شده است.

کیفیت آب به طور مستقیم و یا غیر مستقیم می تواند کارایی طیور را تحت تاثیر قرار دهد. افزایش میزان آلودگی های باکتریایی , مواد معدنی و دیگر آلاینده ها از جمله عواملی هستند که به طور نامطلوبی بر روی خصوصیات فیزیولوژیکی نرمال و طبیعی در طیور تاثیر می گذارند و این امر به طور نامطلوبی بر روی کارایی طیور تاثیر می گذارند.

می توان با استناد به یک مجموعه از پارامتر ها و مقیاس ها کیفیت آب را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. توصیف و تشریح آب با کیفیت بالا و استفاده از آن در پرورش طیور امری سخت و دشوار می باشد زیرا بسیاری از استانداردها از توصیه های مندرج در مورد آب مصرفی برای گونه های دیگر حیوانی و انسانی اقتباس شده است.

نمونه گیری و ارزیابی کیفیت آب در پرورش طیور به طور سالیانه، یکی از جمله اقدامات مهم و پراهمیت در امر مدیریت آب به شمار می آید. این متن به بحث پیرامون برخی از پارامترها و فاکتورهای موثر بر کیفیت آب می پردازد.

رنگ، مزه، بو

تحت عنوان آبی با شفاف , بدون مزه و طعم , فاقد بو و بدون رنگ کیفیت بالای آب را می توان تعریف نمود. با استناد به نتایج ناشی از یک مطالعه می توان به این مطلب اشاره نمود که آب در اثر وجود آهن به رنگ قرمز تا قهوه ایی در می آید و این در حالی است که رنگ آبی در آب به مواردی دیگر از قبیل حضور مس در آن اشاره می نماید.

در اثر وجود سولفید هیدروژن در آب بوی تخم مرغ فاسد را از خود ارائه می دهد. همچنین در اثر وجود این ماده به همراه آهن آب را می توان به رنگ سیاه مشاهده نمود که این بر موارد دیگری از قبیل حضور باکتری های کاهش دهنده سولفات دلالت می نماید. حضور نمک ها یکی از جمله عواملی می باشد که مزه آب را تحت الشعاع قرار می دهد. سولفات آهن و منگنز از جمله عوامل موثر در بروز مزه تلخی در آب به شمار می آیند.

باکتری های موجود در آب

به طور کلی میکروارگانیسم ها بواسطه آلودگی های سطحی ناشی از مواد آلی در آب تجمع می یابند و استفاده از این آب منجر به کاهش عملکرد در طیور می گردد. تجمع کلی فرمها در آب با عواملی از قبیل آلودگی های ناشی از مواد دفعی در آب آشامیدنی مرتبط می باشد بدیهی است که این دسته از آلودگی ها در اثر ورود آب ناشی از زه کشی در آب های موجود در سطح زمین حادث می شود.

یک آب آشامیدنی مطلوب و با کیفیت بالا بایستی عاری از آلودگی های باکتریایی باشد و مقدار باکتری های موجود در آن بایستی صفر باشد. با استناد به برخی از روش ها همانند روش های مبتنی بر استفاده از مواد شیمیایی و فیلتراسیون آب می توان جمعیت باکتریایی موجود در آن را از بین برد.

PH و ارزیابی کیفیت آب در پرورش طیور

با استناد به یک پارامتر تحت عنوان PH می توان میزان اسیدی یا بازی بودن آب را مورد سنجش و ارزیابی قرار داد. چنانچه PH آب با هفت برابر باشد این امر بر خنثی آب دلالت می نماید ولی اگر PH کمتر از هفت باشد این مطلب به وجود حالت اسیدی در آب اشاره می نماید و این در حالی است که PH بیش از عدد 7 بر موارد دیگری از قبیل وجود حالت بازی در آب دلالت می نماید. کاهش PH آب منجر به عدم خوش خوراکی‌ آن می گردد.

از سوی دیگر استفاده از این آب در تجهیزات پدیده خوردگی را ایجاد می نماید و به طور نامطلوبی کارایی طیور را تحت تاثیر خود قرار می دهد. افزایش PH آب به موارد دیگری از قبیل افزایش سطح کلسیم و منیزیوم موجود در آب اشاره می نماید و در اثر استفاده از آن می تواند مواردی از قبیل انسداد سیستم آبرسانی را ایجاد نماید که این امری غیر قابل قبول تلقی می شود. طیور آب دارای خاصیت اسیدی را بیشتر از آب دارای حالت بازی مورد پذیرش و استفاده قرار می دهند. دامنه PH آب مورد استفاده برای مصارف شهری بسته به نوع منبع در حدود 6 تا 9 میباشد.

تیرگی و گل آلودی آب

تیرگی و گل آلودی آب در اثر حضور برخی از مواد همانند گل و لای, خاک , جلبک و یا مواد آلی به صورت معلق حادث می شود. چنانچه میزان این پارامتردر آب از 5 PPM بیشتر شود این امر منجر به عدم خوش خوراکی آب می شود و به طور کلی این پارامتر به مواردی از قبیل آلودگی موجود در سطح زمین اشاره نمی نماید.

با استناد به برخی از روش ها همانند فیلتراسیون می توان میزان این پارامتر را کاهش داد و از بروز برخی از عوارض همانند انسداد لوله های آب ممانعت به عمل آورد.

مواد جامد محلول در آب

اندازه گیری و سنجش مقدار کل مواد جامد محلول در آب ( TDS) یا شوری به مواردی از قبیل سطوح یون های غیر آلی و نامحلول موجود در آب اشاره می نماید. نمک های کلسیم, منیزیوم و سدیم از جمله ترکیبات اولیه ای هستند که به عنوان مواد جامد و محلول در آب به فعالیت می پردازند.

افزایش مقدار TDS در اثر حضور آلاینده هایی حادث می گردد که مسئولیت ایجاد اثرات نامطلوب در طیور را بر عهده دارند. جدول 1 نکات پیشنهاد شده توسط انجمن ملی تحقیقات(1974) در مورد آب مطلوب برای استفاده در پرورش طیور همراه با غلظت های متفاوتی از مواد جامد محلول ارائه می دهد.

جدول1- مشخصات آب مطلوب و با کیفیت بالا همراه با غلظت های مختلفی از مواد جامد محلول (TDS) و استفاده از آن در امر پرورش طیور.

منبع : انجمن ملی تحقیقات , 1974.مواد مغذی و ترکیبات سمی موجود در آب مورد استفاده در پرورش دامها و طیور, آکادمی ملی علوم, واشنگتن.

سختی آب

– سختی آب پارامتری است که به حضور مواد معدنی محلول در آب اشاره می کند که از آن جمله می توان کلسیم, منگنز به شکل بی کربنات و سولفات را نام برد. این پارامتر تحت عنوان معادل کربنات کلسیم تعریف می گردد.

– با استناد به این پارامتر می توان استعداد آب برای ایجاد رسوب صابونی و تشکیل پوسته ایی از رسوبات را مورد سنجش و ارزیابی قرار داد.

– عواملی از قبیل تجمع رسوبات و تشکیل یک پوسته در اجزای موجود در سیستم آب رسانی با سختی آب مرتبط می باشد.

– سختی آب یک پارامتر نامطلوب در امر پرورش طیور به شمار نمی آید مگر آنکه یون های خاص در سطح مسموم کننده ای در آن حضور داشته باشند.

– افزایش مقدار سولفات منیزیوم (MgSO4) در طیور عوارضی را ایجاد می نماید که از آن جمله می توان به مواردی از قبیل افزایش مصرف آب, مدفوع آبکی و مرطوب و کاهش تولید اشاره نمود.

– در اثر سختی بیش از حد آب از میزان اثربخشی داروها , مواد ضدعفونی کننده و عوامل موثر در پاکیزگی آب کاسته می شود.

مواد معدنی موجود در آب

– آب آشامیدنی حاوی یک مجموعه از مواد معدنی می باشد که مقدار نسبی برخی از آنها اندک است و اثرات نامطلوبی را ایجاد نمی نمایند( جدول2).

– نیتروژن یا ازت یکی از جمله مواد معدنی موجود در آب است که به شکل نیترات و یا نیتریت در آن وجود دارد. این دو ماده در اثر تجزیه بیولوژیکی مواد حیوانی یا نباتی , کودهای شیمیایی و یا ضایعات حیوانی در آب تجمع می یابند. نیترات ها غالبا بواسطه آلودگی های باکتریایی تجمع می یابند و آنها بواسطه تراوش آب زهکشی ناشی از زمین های فرآوری شده توسط کود شیمیایی و مواد دفعی حیوانی در اراضی اطراف تجمع می یابند.

– نیتریت ها موادی هستند که به خودی خود سمی نیستند. این دسته از مواد پس از انجام فرآیند گوارش توسط میکروارگانیسم های موجود در روده به شکل سمی خود تبدیل می شوند. آنها می توانند از طریق فرآیند جذب به جریان خون وارد شوند و به طور محکمی با هموگلوبین پیوند برقرار نمایند. در این حالت از توانایی هموگلوبین برای حمل و انتقال اکسیژن در خون کاسته می شود. مسمومیت نیتریتی شدید و حاد عوارضی را ایجاد می نماید که از آن جمله می توان به کاهش رشد , بی اشتهایی و تطابق یا سازش اندک اشاره نمود.

– نتایج ناشی از مطالعات حاکی از آن است که در آب آشامیدنی مقدار ازت با منشا نیترات بایستی کم و در حدود 3 تا 5 میلی گرم/ لیتر باشد و بدیهی است که افزایش مقدار آن منجر به کاهش نرخ رشد در طیور می گردد.

مقادیرزیادی از سولفات ها به منظور تشکیل نمک های اپسوم می توانند با منیزیوم ترکیب شوندو یا آنها می توانند نمک های سدیم پیوند برقرار نمایند بدیهی است که این امر منجر به بروز اسهال و در نهایت ایجاد یک بستر مرطوب می گردد.

– همگام با افزایش مقدار سدیم و یا کلر موجود در آب میزان مصرف آب و رطوبت بستر روند صعودی ر ا طی می کند.

• در اثر افزایش سطح سولفات در آب روند جذب مواد معدنی با اختلال روبرو می شود که مس یکی از این مواد معدنی می باشد.

– تشکیل لایه یا پوسته در سیستم آب رسانی را می توان به حد بالای ترکیب سولفات , منیزیوم و یا کلسیم نسبت داد.

– در اثر افزایش مقدار آهن در آب روند رشد باکتری ها افزایش می یابد و این امر منجر به بروز اسهال می گردد. در هنگامی که شکل فرو آهن در آب موجود باشدو این آب در معرض هوا قرار گیرد ماده ایی تحت عنوان هیدروکسید آهن تشکیل می شود که در این حالت آب به ماده ایی حاوی زنگ آهن تبدیل می گردد.

– در آب ممکن است آلاینده های دیگری نیز موجود باشد که از آن جمله می توان به حشره کش ها , علف کش ها, ضایعات ناشی از صنایع , محصولات حاوی مواد نفتی, فلزات سنگین ( سرب , کادمیوم) اشاره نمود. تشخیص این دسته از آلاینده ها و استفاده از روش های گران قیمت برای بررسی و ارزیابی مقدار آنها امری سخت و دشوار می باشد.

جدول 2- توصیه های مربوط به کیفیت آب آشامیدنی مورد استفاده در پرورش طیور :

فرآوری آب

با استفاده از روش های مختلف می توان ناخالصی های موجود در آب و همچنین عوامل موثر در کاهش کیفیت آب را کاهش و یا برطرف نمود. این مورد در ارزیابی کیفیت آب در پرورش طیور پر اهمیت است. در ذیل برخی از این روش ها مورد بحث و بررسی قرار می گیرند

1) فرآوری آب با استفاده از مواد شیمیایی

فرآیند استفاده از کلر تنها با هدف کنترل جمعیت باکتریایی موجود در آب مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش کلر را می توان با از طریق یک دستگاه مبتنی بر استفاده از مطلوب از کلر به درون لوله ها وارد نمود. در این رویه توصیه کلی این است که مقدار کلر موجود در دورترین آبخوری از این دستگاه بایستی در حد 2 تا 3 ppm باشد. همچنین مقدار کلر را می توان با استفاده از یک کیت مربوط به ارزیابی آب موجود در منبع مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

راهنمایی ها و نکات مهم برای استفاده از کلر

– در طیور موجود در سن عرضه به بازار و مبتلا به تنش گرمایی شدید نبایستی کلر را مورد استفاده قرار داد. – مقدار کلر باقیمانده در منبع آب رسانی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد این اقدام تنها با هدف حفظ و نگهداری سطح کلر به میزان 1 ppm در آب خوری مستقر در وسط جایگاه به مرحله اجرا در می آید.

– قبل از واکسیناسیون روند استفاده از کلر متوقف شود و در این حالت محلول حاوی شیر خشک تنها با هدف خنثی نمودن تاثیر کلر مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا کلر می تواند به صورت عاملی در جهت کاهش اثربخشی واکسن عمل نماید.

– در هنگام استفاده از کلر بایستی احتیاط های لازم به عمل آورده شود زیرا محلول های کلر دارای خاصیت اسیدی هستند و غالبا استفاده از آنها با عوارضی از قبیل بروز اکسیداسیون در تجهیزات حاوی پلاستیک نرم همراه می باشد.

2) استفاده از دستگاه های نرم کننده

دستگاه های نرم کننده آب با هدف کاهش سختی آن مورد استفاده قرار می گیرند. بسیاری از این دستگاه ها با استناد به تبادل یونی و خروج موثر و کارآمد یون های کلسیم و منیزیوم و جایگزینی یون های سدیم به فعالیت می پردازند. با این حال سطح TSD موجود در آب به سهولت تغییر می یابد و در این حالت مقدار سدیم موجود در آب تا سطح غیر قابل قبول زیاد می شود. طیور در برابر افزایش مقدار سدیم موجود در آب حساسیت هایی را از خود نشان می دهند. براین اساس پرورش دهندگان بایستی با دقت این دستگاه را انتخاب نمایند.

3) پلی فسفات ها

پلی فسفات ها از جمله ترکیبات شیمیایی هستند که با هدف ممانعت از تشکیل پوسته در سیستم آب رسانی مورد استفاده قرار می گیرند. آنها به عنوان عاملی در جهت تسریع روند خروج مواد معدنی و ورود آنها به درون محلول عمل می نمایند.