وضعیت بدنی در گاوهای گوشتی وضعیت بدنی در گاوهای گوشتی

وضعیت بدنی در گاوهای گوشتی

مقدمه

نمره وضعیت بدنی (BCS) ابزاری است که به سهولت مورد استفاده قرار می گیرد و با استناد به آن می توان میزان چاقی نسبی در گاوهای گوشتی را ارزیابی نمود. این شاخص بر پایه 9 امتیاز تنظیم شده است . بین نمره وضعیت بدنی و کارایی تولید مثل و بهره وری در دام رابطه محکمی وجود دارد. علاوه بر این درصد گاوهای غیر آبستن موجود در گله , فاصله گوساله زایی, شایستگی گوساله در زمان تولد از جمله مواردی هستند که با نمره وضعیت بدنی گاوها در زمان زایمان و در زمان تلقیح مرتبط می باشند.

گاو های گوشتی در هنگامی که میزان انرژی موجود در جیره بیش از نیاز آنها به انرژی باشد بخشی از انرژی مازاد را به شکل چربی در بدن خود ذخیره می نمایند و سپس این انرژی ذخیره شده در موارد دیگری مورد استفاده قرار می گیرد. در حقیقت به منظور رهایی از این افزایش سطح ناشی از استفاده از خوراک های فصلی این انرژی ذخیره شده به واسطه کاهش اتلاف گرما به میزان زیادی در برخی از فرآیندها همانند عایق بندی بدن در برابر کاهش شدید دمای هوا شرکت می نماید.

به طور کلی برای ایجاد تغییر به میزان 1 نمره در وضعیت بدنی، تغییر در وزن دام به میزان 45/3 کیلوگرم نیاز است. این تغییرات وزنی در دام صرفا تخمین زده شده اند و توجه به این امر از اهمیت زیادی برخوردار است و این امر مواردی از قبیل وزن جنین ( نرخ رشد آن در 3 ماه آخر آبستنی در حدود 0/45 کیلوگرم در هر روز می باشد), اندام های بدن جنین و یا مایعات جنینی را در بر نمی گیرد. از این رو تشخیص تغییرات وزنی در بدن دام به دلیل میزان چاقی و تغییرات وزنی ناشی ( و مورد نیاز ) رشد جنین از اهمیت زیادی برخوردار است.

برای تعیین این شاخص تنها برخی از نواحی کلیدی و مهم بدن دام مورد مشاهده و ارزیابی قرار می گیرد که از آن می توان به ستون مهره , دنده ها , استخوان لگن , استخوان کپل , ابتدای دم و سینه اشاره نمود. در عمل شاخص های تصویری را می توان مورد استفاده قرار داد اما در مزرعه با استفاده از بی سی اس می توان بدون تجمع دام ها میزان چاقی آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و این امر را می توان به عنوان یکی از مزایایی این شاخص قلمداد نمود.

روش تعیین نمره وضعیت بدنی (9 امتیازی)

1 – خصوصیت بدنی گاوهای ضعیف

( امتیاز بدنی 1)

– بدن آنها بسیار لاغر است و از نقطه نظر فیزیولوژیکی ضعیف هستند .

– در این دسته از دامها ساختار استخوانی موجود در شانه ها , دنده ها , پشت بدن دام و کپل به میزان زیادی بیرون زده است و به آسانی می توان آنها را مشاهده نمود.

– در آنها اثری از تجمع چربی و یا حتی ماهیچه مشاهده نمی شود.

-این نمره وضعیت بدنی را به ندرت می توان در میان دامهای موجود در یک مزرعه مشاده نمود.

2 – خصوصیات بدنی گاوهای بسیار لاغر

( امتیاز بدنی 2)

– این دسته از دامها لاغر هستند اما در مقابل ضعیف نیستند.

– در آنها اثری از تجمع چربی مشاهده نمی شود.

– در این دسته از دامها می توان در نواحی شانه , کمر و کپل و همچنین بخش های تحتانی بدن عوارضی از قبیل اتروفی یا تحلیل غضلات را به وضوح رویت نمود.

– در این دامها پس از لمس این نواحی در استخوان های لگن و نشیمن گاه می توان زوائد خاری و عرضی را احساس نمود و به سهولت دیده می شوند.

3 – خصوصیات بدنی گاوهای لاغر

( امتیاز بدنی 3)

– چربی کمی را می توان بر روی کتف , کپل و کمر دام مشاهده نمود.

– دردنده های جلویی آثار تجمع چربی را می توان رویت نمود.

– در این دسته از دامها می توان 3 دنده آخر و یا دنده های بیشتری را مشاهده کرد.

– ستون مهره ها به میزان زیادی قابل رویت است. -زائده نشیمن گاه را می توان لمس نمود و یا ممکن است هنوز قابل مشاهده باشد.

– در این دسته از دامها فضاهای بین زوائد به میزان کمی برجسته می باشد.

– تحلیل ماهیچه را می توان در نواحی پشتی دام مشاهده نمود.

4 – خصوصیات بدنی گاوهایی با نمره وضعیت بدنی سرحد

( امتیاز بدنی 4)

– در این دسته از دامها در بخش دنده های جلویی خود را به طور چشمگیری قابل توجه هستند و در آنها دنده های 12 و 13 را می توان مشاهده نمود.

– تحلیل رفتگی عضلات یکی از جمله عوارضی است که می توان آن را در کتف , کپل و بخش های تحتانی بدن دید ولی روند آن رو به طرف عادی و نرمال شدن در حال پیشروی می باشد.

– زوائد عرضی و خار مانند را می توانند بواسطه لمس کردن ( با اعمال فشار اندک ) حس نمود در این حالت آنها بجای حالت تیزی حالت گردی را از خود نشان می دهند.

– لگن و نشیمن گاه این دسته از دامها با حداقل چربی پوشیده شده اند و به آسانی می توان آن را شناسایی نمود.

5 – خصوصیات بدنی گاوهایی با نمره وضعیت بدنی معتدل

( امتیاز بدنی 5)

– در این حالت می توان روند تجمع چربی را در سینه دام مشاهده نمود.

– ماهیچه ها خود را در بخش های کتف , کمر و کپل خود را به طبیعی و نرمال نشان می دهند.

– در صورتی که روده گاو های موجود در این وضعیت بدنی کمتر از حد طبیعی و نرمال پر شود در این حالت می توان دو دنده آخر بدن گاو ( 12 و 13 ) را مشاهده نمود.

– در این دسته از دامها هریک از زوائد خاری شکل و عرضی را می توان به آسانی مشاهده نمود .

– فضای بین دو زائده قابل مشاهده نیست و آن را می توان با استفاده از یک فشار محکم حس نمود.

– تمامی نواحی موجود در اطراف سر دم شروع به پر شدن نموده اند.

– نواحی لگن و نشیمن گاه بوسیله یک لایه از چربی پوشیده شده اند و می توان آن را به سهولت تشخیص داد.

6 – خصوصیات بدنی گاوهایی با نمره وضعیت بدنی مطلوب

( امتیاز بدنی 6)

– در طول بدن گاو حالتی صافی دیده می شود.

– دنده ها به طور کامل توسط چربی پوشیده شده اند و این حالت را می توان با استفاده از چشم رویت نمود.

– بخش های تحتانی بدن چاق و پر می باشد.

– حالت ارتجاعی خاصی در بخش های جلوبی دنده و هر طرف از سر دم مشاهده می شود.

– برای احساس نمودن حالت عرضی می توان از یک فشار زیاد استفاده نمود.

– تجمع چربی را می توان در بخش های سینه دام مشاهده نمود.

7 – خصوصیات بدنی گاوهای فربه

( امتیاز بدنی 7)

– در ناحیه سینه حالت پری خاصی دیده می شود اما این پری پخش نشده است.

– زوائد خاری شکل و عرضی توسط چربی احاطه شده اند و می توان آن را با استفاده از یک فشار زیاد مشاهده نمود.

– خط بالایی بدن شکل مربع به خود گرفته است .

– فضای بین زوائد را می توان به سختی تشخیص داد.

– پوشش چربی فراوانی دو طرف سر دم را فرا گرفته است و می توان حالت وصله مانندی را در بدن این دسته از دامها مشاهده نمود.

8 – خصوصیات بدنی گاوهای چاق

( امتیاز بدنی 8)

– گردن گاو کوتاه و کلفت به نظر می رسد.

– ناحیه سینه را چربی فرا گرفته است.

– در این حالت شکل ظاهری بدن دام به صورت مربع است و همچنین در بدن دام حالت مسدود شدگی در خط بالای بدن و صافی در امتداد دو طرف بدن دیده می شود.

– ساختار استخوانی بدن دام دیده نمی شود.

– زوائد خاری مانند در دو طرف سردم در درون چربی قرار گرفته اند.

– می توان آثار تجمع چربی را در غده پستان مشاهده نمود.

9 – خصوصیات بدنی گاوهای خیلی چاق

( امتیاز بدنی 9)

– در میان دامهای موجود در مزرعه این حالت به ندرت دیده می شود.

– سر دم در درون چربی قرار گرفته است.

– در گردن گاو گوتاهی و پری زیادی مشاهده می گردد. که این چربی تا ناحیه سینه گسترش یافته است.

– تجمع چربی در ناحیه پستان را می توان به وضوح مشاهده نمود.

– میزان تحرک دام در اثر تجمع چربی کاهش می یابد.

زمان تعیین نمره وضعیت بدنی در گاوها

تعیین نمره وضعیت بدنی گاو در زمان زایمان به میزان زیادی بر کارایی تولید مثلی در دام تاثیر می گذارد.

– نظارت بر نمره وضعیت بدنی دام در اوقات کلیدی و مهم یک روش مدیریتی بسیار مطلوب در مورد گاوهای موجود در مزرعه می باشد. از شیر گیری , 90 روز قبل از زایمان , زایمان و تلقیح از جمله مهمترین اوقات به شمار می آیند.

تعیین نمره وضعیت بدنی در دوره از شیر گیری

– در این دوره تعیین نمره وضعیت بدنی گاوها وتلیسه ها تنها با هدف تنظیم مقدار علوفه و برنامه تغذیه آنها به مرحله اجرا در می آید. و این امر را می توان تحت عنوان استفاده از مدیریتی برای زود از شیر گیری و استفاده از خوراک های مکمل یا هر دو معنا نمود.

-تعیین نمره وضعیت بدنی در این دوره منجر به بهبود کارایی تولید مثلی در دام می گردد.

– در این دوره به دلیل آنکه تلیسه های شکم اول هنوز در حال رشد هستند این احتمال وجود دارد که آنها در زمان از شیر گیری لاغر باشند . در این حالت با استفاده از نمره وضعیت بدنی آنها از گاوهای بالغ جدا می شوند و می توان آنها را با استفاده از غلات و علوفه با کیفیت بالا تغذیه نمود.

– نمره وضعیت بدنی مطلوب در این دوره 5 تا 6 می باشد.

تعیین نمره وضعیت بدنی در 90 روز قبل از زایمان

– این دوره از نقطه نظر اقتصادی آخرین فرصت برای برگشت دام به یک وضعیت بدنی مطلوب می باشد. – در این دوره گاوهای لاغر از گاوهایی با وضعیت بدنی مطلوب جدا می شوند دامها مورد توجه خاص قرار می گیرند.

– در این دوره به دلیل آنکه نیاز های تغذیه ایی دامها نسبت به دوره شیردهی کمتر می باشد بهمین دلیل می توان آنها را به سهولت به یک وضعیت مطلوب برگرداند.

– بهترین نمره وضعیت بدنی برای گاوهای موجود در این دوره 5 تا 6 می باشد.

– بهترین نمره وضعیت بدنی برای تلیسه های شکم اول و موجود در 90 روز قبل از زایمان 6 تا 7 است زیرا تلیسه ها پس از زایمان با توجه به نیازهای دوره شیردهی و رشد به سختی می توانند وضعیت بدنی خود را حفظ نمایند.

تعیین نمره وضعیت بدنی در دوره زایمان

– از حیث اقتصادی پس از زایمان برگشت دام به وضعیت مطلوب امری سخت و دشوار می باشد.

– در این دوره با توجه به افزایش نیاز به انرژی در دوره شیردهی دام برای افزابش نمره وضعیت بدنی خود به مقادیر زیادی از خوراک با کیفیت بالا نیاز دارد.

– گاوهای لاغر و بالغ در زمان زایمان ممکن است مواردی از قبیل عدم تطابق ژنتیکی و میزان دسترسی به منابع خوراک را از خود ارائه دهند. بر این اساس مدیریت زایمان و یا از شیر گیری بایستی با منابع خوراک مطابقت داشته باشد.

– نمره وضعیت بدنی مطلوب برای گاوهای موجود در دوره زایمان 5 تا 7 است و این در حالی است که بهترین نمره وضعیت بدنی برای تلیسه های موجود در این دوره 6 تا 7 می باشد.

تعیین نمره وضعیت بدنی در زمان تلقیح

در این دوره نیز ممکن است تطابق کمی بین زمان زایمان و منابع خوراک وجود داشته باشد.

– تعیین نمره وضعیت بدنی دام در زمان تلقیح امری لازم و ضروری است زیرا این امر بر روی توانایی گاوها برای آبستنی تاثیر می گذارد.

– بهترین نمره وضعیت بدنی برای گاو های موجود در این دوره 5 تا 6 می باشد. و این در حالی است که بهترین نمره وضعیت بدنی برای تلیسه های شکم اول موجود در این دوره نزدیک به 7 است.

چکیده

نمره وضعیت بدنی ابزاری ساده است که به تولید کنندگان بواسطه تطابق برنامه تغذیه با نیازهای دام کمک می نماید و این حالت وی می تواند به نحو بهتری مزرعه را مدیریت نماید. اختصاص زمان برای ثبت رکورد وضعیت بدن دامها در زمان های حساس و مهم از حیث تنظیم برنامه تغذیه از اهمیت زیادی برخوردار است.

جدا سازی گوساله های زود از شیر گرفته شده از گاوهای لاغر و همچنین مجزا نمودن گاو های لاغر به منظور افزایش نمره وضعیت بدنی امری لازم و ضروری به شمار می آید . عوامل موثر در نمره وضعیت بدنی به واسطه تاثیر بر نرخ زنده مانی گوساله نقش مهمی را در وضعیت اقتصادی مزارع پرورش گاو و گوساله گوشتی بر عهده دارند . با نظارت بر نمره وضعیت بدنی و استفاده از مقیاس نه امتیازی می توان سودمندی را در مزارع افزایش داد.

منبع: