اصول سلامتی گوساله اصول سلامتی گوساله

اصول سلامتی گوساله

مقدمه

با اینکه تولید گوشت و شیر از اهداف مهم پرورش گوساله ها می باشند اما در هنگام بحث در مورد تغذیه و هچنین اضافه وزن و کارایی دام در اولین دوره شیردهی بایستی به این مطلب توجه نمود که اصول سلامتی گوساله یکی از جمله عوامل تاثیر گذار بر روند دست یابی به اهداف نهایی است. بسیاری از پرورش دهندگان از برخی مسائل و مشکلات مربوط به پرورش دام همانند بیماری ها , دلایل ابتلا به امراض و راهکارهای درمانی اطلاع ندارند و این در حالی است که شناسایی دقیق و جدا نمودن دامهای سالم و بیمار از جمله اقدامات مهم برای دست یابی به اهداف نهایی به شمار می آیند.

در این مقاله مطالبی در مورد شاخص های مهم و کلیدی برای مشاهده و بازرسی از دامها ارائه گردیده است و این مطالب می توانند به وی در زمینه شناسایی و جداسازی دامهای سالم و بیمار کمک نمایند. گوساله هایی که به سرعت و با استناد به یک راهکار مناسب و دقیق تحت درمان قرار می گیرند شانس بیشتری برای بهبودی بدست می آورند و این امری بدیهی و آشکار می باشد.

گام های اولیه برای حفظ سلامتی گوساله ها

1) ایجاد یک رابطه نزدیک با دامپزشک و کسب اطلاعات از وی : در هنگام تفکر و طراحی یک راهکار مناسب برای حفظ سلامتی گوساله ایجاد یک مجموعه از پروتکل های بهداشتی با هدف کاهش میزان ابتلا به بیماری و شناسایی دامهای بیمار و درمان آنها و در نهایت کاهش میزان مرگ و میر دامها و ضرر و زیان ناشی از آن امری لازم وضروری به شمار می آید.

دست یابی به این پروتکل ها تنها در سایه ایجاد ارتباط با دامپزشک مقدور و میسر می باشد آنها می توانند پرورش دهندگان را در زمینه شناسایی علائم بیماری , انتخاب و اجرای راهکارهای درمانی مطلوب و مناسب یاری دهند.

2) دسترسی به تجهیزات و اجرای برخی از اقدامات عمومی به منظور حفظ سلامتی گوساله ها : پرورش دهندگان با دسترسی به تجهیزات و استفاده از برخی از اقدامات عمومی و کلی می توانند به سرعت مسائل و مشکلات مرتبط با حفظ سلامتی گوساله ها را برطرف نمایند. این دسته از تجهیزان و اقدامات شامل موارد زیر می باشند :

• گوشی پزشکی تنها به منظور ارزیابی ضربان قلب و تنفس مورد استفاده قرار می گیرد.

• الکترولیت های خوراکی برای تقویت گوساله های مبتلا به کم آبی بدن استفاده می شوند.

• پروبیوتیک ها اثرات مطلوبی را در زمینه تنظیم جمعیت میکروبی موجود در دستگاه گوارش و حفظ سلامتی آن از خود ارائه می دهند.

• داروهای بسته بندی شده و حاوی مواد مغذی تنها در مورد گوساله هایی که مقادیر زیادی از مواد مغذی موجود در بدن خود را از دست داده اند و یا دامهای تغذیه شده با جیره های حاوی مقادیر کمی از مواد مغذی مورد استفاده قرار می گیرند. این دسته از داروها مواد مغذی لازم و ضروری را برای دامهای فراهم می آورند.

• استفاده از ویتامین های گروه B در تغذیه دامها منجر به حفظ اشتها , سوخت وساز و تولید مقادیر مطلوبی از انرژی می گردد.

اثرات عوامل خارجی

در هنگام مشاهده و بازرسی از دامها تشخیص عوامل خارجی موثر در بروز حالت ها یا علائم غیرطبیعی در دامها از اهمیت زیادی برخوردار است . این دسته از عوامل با سلامتی دام مرتبط نیستند و می توان آنها در غالب عناوین زیر مطرح نمود :

• تغییر در جایگاه و گروه

• ازدحام بیش از حد دامها در جایگاه

• تغییر در جیره

• تغییرات کلی در محیط – افزایش دما و رطوبت – افزایش میزان گل و لای و رطوبت در جایگاه – محدودیت در دسترسی دام به سایبان

• رسیدگی و مدیریت – جابجایی – اقدامات مدیریتی

• اجرای برخی از اقدامات مدیریتی همانند شماره گذاری گوش , خالکوبی بر روی بدن , شاخ سوزی , واکسیناسیون و غیره در بسیاری از مواقع دامها در اثر بروز این دسته از تغییرات ناهنجاری هایی را از خود نشان می دهند. مقدار این تغییرات مدت زمان برگشت دام به حالت نرمال و طبیعی را تعیین می نماید. مشاهده و بررسی دامهای برگشت شده به حالت نرمال وطبیعی امری لازم و ضروری می باشد.

مشاهدات کلی

رفتار: در بسیاری از مواقع این شاخص مورد توجه قرار نمی گیرد. توجه و مشاهده رفتار گوساله ها را می توان به عنوان یک اقدام مرتبط با ارزیابی وضعیت سلامتی در گوساله ها در نظر گرفت. در هنگام بررسی و مشاهده دامها ارزیابی تغییرات رفتاری در دامها یک راهکار مطلوب و بسیار دقیق محسوب می شود و آن را می توان به عنوان بخشی از روش مدیریت قلمداد نمود.

زرنگی، هوشیاری در هنگام بروز تغییرات ناگهانی و یا جابجایی ها از جمله خصوصیات یک گوساله ها سالم و طبیعی به شمار می آیند. همچنین افزایش بروز رفتارهای مبتنی بر گرسنگی و کاهش میزان فعالیت ها پس از استفاده از خوراک از جمله خصوصیات بارز در گوساله ها می باشد. موارد زیر از جمله خصوصیات رفتاری غیر طبیعی در گوساله ها به شمار می آیند:

• کسالت و بی حالی همراه با کاهش یا بروز تزلزل در ارائه پاسخ نسبت به محرک ها

• کاهش میزان اشتها – در هنگام استفاده از شیر از میزان سرعت آشامیدن شیر کاسته می شود.

• بروز رفتارهای مبتنی بر بی تحملی (عقب ماندن از گروه در هنگام حرکت)

• شکل ظاهری مواردی از قبیل بروز حالت کسالت در چشمها , افتادگی سر , پایین افتادگی گوش ها و یا جمع شدگی دم را در بر می گیرد.

خصوصیات فیزیکی: به طور کلی برای تشخیص ناهنجاری و بیماری می توان از نقاط دیگری در بدن گوساله ها استفاده نمود که می توان آن به صورت زیر شرح داد :

1) انتها یا راس دم دام بایستی گرم باشد. کاهش دمای این نقطه از بدن به مواردی از قبیل کاهش میزان جریان خون در آن اشاره می نماید و می توان آن را به ناهنجاری در بدن دام در نظر گرفت.

2) مفاصل , ناف و چشم دام نیز از جمله نقاط دیگری هستند که با استناد به وضعیت آنها می توان به ناهنجاری و ابتلا به بیماری در دام پی برد. در گوساله های جوان مفاصل و ناف به میزان زیادی تحت تاثیر عوامل عفونی قرار می گیرند و این حالت در اثر بروز عفونت پس از تولد و ورود آن دستگاه گردش خون از طریق بند ناف بوجود می آید.

3) افزایش دمای بدن وآماس در اثر بروز التهاب در دام بوجود می آید و این امر به موارد دیگری از قبیل ایجاد عفونت و استقرار آن در نواحی فوق اشاره می نماید.

4) التهاب و تورم ناف با عوارض دیگری همانند خروج ترشحات عفونی از آن همراه می باشد.

5) در دامهای سالم چشم دارای صلبیه ( سفیدی چشم ) کاملا سفید رنگ می باشد که در ساختار آن می توان عروق خونی کوچک و ظریفی را مشاهده نمود. و این در حالی است که خونریزی , تغییر رنگ آن ( ایجاد رنگ صورتی در سراسر آن), تورم و قرمزی از جمله خصوصیات صلبیه یا سفیدی چشم در دام بیمار به شمار می آیند.

6) در گوساله های تازه متولد شده تخریب عروق خونی امری رایج و متداول نیست و تنها در اثر بروز مشکلات در زمان زایمان ایجاد می شود.

شاخص های حیاتی و اولیه

1) وضعیت تغذیه ایی دام را می توان با استناد به نمره وضعیت بدنی مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. به طور کلی گاوهای گوشتی جوان و گوساله های شیری با اینکه در سلامتی کامل هستند ولی لاغر ترین دامهای موجود در مزرعه به شمار می آیند. رویت استخوان های ستون مهره, مشخص بودن دنده های کوتاه , ایجاد یک فضای تو خالی بین هوک ها , بخش فوقانی استخوان ران و کپل از جمله نشانه های کاهش نمره وضعیت بدنی به شمار می آیند. دامهای لاغر برای حفظ دمای بدن خود و مقابله با بیماریها به مقادیر کمی از انرژی دسترسی دارند.

2) دمای بدن را می توان با استناد به دمای رکتوم مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و این اقدام را می توان با استفاده از یک دماسنج الکترونی به مرحله اجرا در آورد.

3) همگام با افزایش دمای بدن و تلاش برای کاهش دمای آن بر تعداد دفعات تنفس در دام افزوده می شود و این شاخص را می توان با استناد به یک مشاهده ساده مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. پرورش دهنده می تواند با مشاهده میزان افت و خیز حفره بدن این شاخص را بررسی نماید. البته با استفاده از گوشی پزشکی می توان صدای تنفس دام را بررسی کرد. با این حال استقرار دست در قسمت جلویی بینی و یا دهان به منظوز ارزیابی تنفس روشی نادرستی می باشد زیرا استشمام را می توان به عنوان عاملی برای تغییر در الگوی تنفس در نظر گرفت.

4) در دامهای بالغ ضربان قلب دو مرحله می باشد و بی نظمی در آن به مواردی از قبیل بیماری اشاره می نماید. این شاخص را می توان با استناد به تعداد ضربان قلب در هر دقیقه مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. میزان پالس را می توان بواسطه استقرار دو انگشت بر روی سرخرگ آئورت مورد بررسی قرار داد. البته با استفاده از گوش پزشکی این پارامتر مورد بررسی قرار می گیرد. در این حالت گوشی را بایستی بر روی بخش جلویی آرنج چپ قرار داد

5) عوامل محیطی و سطح فعالیت ها دام رامی توان به عنوان یکی از عوامل موثر و تغییر دهنده این پارامترها در نظر گرفت. بسیاری از گوساله ها در دمای 12/7 تا 25/5 درجه سانتیگراد به بهترین سطح سلامتی و رشد دست می یابند. افزایش دمای محیط به میزان بیش از 25/5 درجه سانتیگراد و همچنین افزایش مقدار رطوبت بر پارامترهای مربوط به سلامتی گوساله ها و علائم حیاتی در آنها تاثیر می گذارند.

ثبات و رنگ مدفوع دام

1)جیره و اجزای موجود در آن از جمله عوامل موثر بر رنگ و ثبات مدفوع به شمار می آیند.

2) رنگ مدفوع دام سالم قهوه ایی تا قهوه ایی تیره می باشد و از نقطه نظر قوام و ثبات حالت نیمه جامد را از خود نشان می دهد.

3) همگام با افزایش مصرف مواد جامد در جیره بر میزان سختی مواد دفعی افزوده می شود.

4) وجود رنگ های زرد , وجود خون , سفید و یا خاکستری در مدفوع به مواردی از قبیل بروز ناهنجاری در دام اشاره می نماید.

کاهش میزان آب بدن

1) بدن دامهای سالم حاوی مقادیر مطلوبی آب می باشد.

2) گوساله های مبتلا به اسهال می توانند در یک روز 10 درصد از وزن بدن خود را از دست بدهند.

3) گوساله های مبتلا به ناهنجاری های گوارشی تنها در اثر کم آبی از بین می روند و عوامل بیماری زا تنها منجر به بروز مرگ و میر در آنها نمی شود.

4) برای تعیین میزان کم آبی بدن می توان از راهکارهای مبتنی بر فشرده سازی پوست گردن بوسیله انگشتان شست و سبابه و سپس بالا کشیدن و در نهایت آزاد سازی آن استفاده نمود. در حالت طبیعی پوست پس از گذشت زمانی معادل با نیم ثانیه به حالت اولیه خود باز می گردد. اما در حالت غیر طبیعی پوست پس از مدت زمان طولانی به حال اولیه خود بر می گردد.

5) در این روش مدت زمان برگشت پوست به حالت اولیه را می توان به عنوان یک شاخص مستقیم برای تعیین سطح کم آبی بدن مورد استفاده قرار داد. هرچه مدت زمان برگشت پوست به حالت اولیه بیشتر باشد بر شدت کم آبی در بدن دام افزوده می گردد. چنانچه مدت زمان برگشت پوست به حالت اولیه 2 تا 6 ثانیه باشد این امر به مواردی از قبیل کم آبی معتدل اشاره می نماید . در این حالت دام 8 درصد از آب بدن خود را از دست داده است. اما چنانچه مدت زمان برگشت پوست به حالت اولیه از 6 ثانیه بیشتر شود در این حالت دام 10 درصد از آب بدن خود را از دست داده است.

6) با استفاده از وضعیت حفره چشم می توان میزان کم آبی بدن دام را تعیین نمود اشغال کامل کره چشم توسط چشم ها به مواردی از قبیل کم آبی نرمال و طبیعی اشاره می نماید در این راهکار فرورفتگی چشم ها در حفره چشم به موارد دیگری همانند کم آبی شدید در بدن دام دلالت می کند.

7) با استناد به وضعیت لایه مخاطی موجود در دهان و بینی دام می توان به وجود ناهنجاری و بیماری در بدن دام پی برد. رطوبت و رنگ صورتی دو شاخص مهم برای سلامتی این لایه به شمار می آیندو در دامهای سالم این لایه مرطوب و گرم می باشد. در این حالت پس از لمس لایه مخاطی موجود در دهان با انگشتان و حرکت آن بر روی این لایه رنگ لثه از حالت سفید به صورتی تبدیل می گردد. در دامهای سالم مدت زمان لازم برای برگشت لثه به رنگ طبیعی دو ثانیه می باشد.

نتیجه گیری

تشخیص زود هنگام بیماری در گوساله ها به منظور درمان سریع و دقیق آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. با استناد به شاخص های ذکر شده در متن می توان پایه و اساس مطلوبی را برای برطرف نمودن بیماری در گوساله ایجاد نمود. اولین گامه برای تشخیص و درمان گوساله های بیماری بررسی و ارزیابی وضعیت گوساله ها و اطلاع از حالت های طبیعی و نرمال می باشد. همچنین با ایجاد ارتباط با دامپزشک می توان پروتکل های بهداشتی و روش درمانی را در مزرعه به مرحله اجرا در آورد.